Ermenistan dini MS 301 yılında Aydınlatıcı (Lusavoriç) olarak anılan Aziz Gregor’un liderliğinde Hıristiyanlık halini aldı. Dünyada Hıristiyan dinini benimseyen ilk ulusal topluluk Ermeniler ve ilk ülke Ermenistan. Fakat İstanbul merkezli Bizans kilisesi ile Ermeni kiliseleri arasında doğan doktrin farkları ve siyasi çekişmeler nedeniyle Ermeni kilisesi 451 yılında Ortodoks ve Katolik mezheplerinden ayrılarak ayrı bir ulusal mezhep olarak örgütlendi. Ermenistan dini kurumu Apostolik Kilisesi adını alan ulusal kilisenin inancı, Gregoryen mezhebi olarak adlandırılıyor. Bu yazımda Ermeni dini inancı nedir diye merak edenler için Ermeni dini hakkında bilgi ve ziyaret ettiğim Ermenistan dini merkezi var.
Ermenistan Dini Hakkında Bilgi
Hristiyanlığın benimsenmesinden önce Ermenistan dini çok tanrılı Paganizm idi. Bugün Ermenilerin çoğunluğu Ermeni Apostolik Kilisesine mensup Gregoryen mezhebinden. Bunun yanı sıra 17. yüzyılda ortaya çıkan Katolik Ermeni cemaati ve az sayıda Protestan Ermeni de var.
428 yılında eski Ermeni Krallığı’nın yıkılması ile birlikte Ermeni Apostolik Kilisesine mensup olmak Ermeniliğin başlıca tanımlayıcı unsuru olarak değerlendirilmeye başlandı. Böylece, ulusal mezhebi terk ederek örneğin Ortodoks kilisesine bağlanan Ermeniler, Rum olarak kabul edilmişler, yine aynı şekilde Malazgirt Savaşı’ndan önce ve sonra Müslümanlığı kabul eden Ermeniler de zamanla Arap, Fars, Türk ya da Kürt kimliklerini benimsemişlerdi.
Ermenistan Dini Merkezi Echmiadzin
Ermenistan dini merkezi Echmiadzin (Ejmiatsin, Etchmiadzin, Eçmiadzin) 1995 yılında Vagharshapat adını almış olsa da halen halk arasında ve resmi yazışmalarda çoğunlukla Echmiadzin olarak geçiyor. Erivan şehrindeki Mashdots Caddesi’nde yer alan Pag Shuka adlı kapalı çarşının önünden kalkan otobüsler Zvarnots Harabeleri ve daha sonra S. Hripsime’den geçerek Echmiadzin şehrine gidiyor, başkente 18 kilometre uzaklıkta. Mashdots Caddesi’nin köşesindeki duraktan 111 numaralı otobüsle, veya merkezi otobüs terminalinden minibüsle (marshrutka) de gidilebiliyor. Yaptığım Ermenistan gezisi sırasında ziyaret ettiğim 46.000 nüfuslu Echmiadzin, Ermenistan’ın dördüncü büyük şehri.
Khachkar
Ermeni dini inanç merkezinin bahçesinde Ermenistan ve yurt dışından getirilmiş khachkar adlı anıtlar var. Taştan Ermeni haçı Khachkar kabartma haç ve çevresinde çeşitli motiflerden oluşuyor. Khachkar Orta Çağ Hristiyan Ermeni sanatının karakteristiği ve Ermeni dini inancının sembolü. Buradaki khachkar taş işlemelerinin bazıları Azerbaycan Jugha’dan getirilmiş. Khachkar (haçkar) sözcüğü Ermenice haç (haç) ve kar (taş) sözcüklerinden oluşuyor.
Etchmiadzin Katedrali
Ermenistan Dini Merkezi Mother See of Holy Etchmiadzin
Mayr Tachar Surp Ejmiatsin Kilisesi dünya çapında Ermeni dini kurumu Apostolik Kilisesi ve tüm Ermenilerin Yüksek Patrikliği merkezi olan See of Holy Etchmiadzin adlı kompleks içerisine yer alıyor. Aşağıda Saint Gregory Kapısı görülüyor.
Gürcistan Azerbaycan Ermenistan seyahatim sırasında gördüğüm bu en önemli Ermenistan dini merkezinde ana katedralin yanı sıra Saint Hripsime Kilisesi, Saint Gayane ve Saint Shoghakat Kilisesi, Piskopos Konutları, Zvartnots arkeolojik alanı, İdari Merkez Divanatoon, King Trdat Kapısı, Alex ve Marie Manoogian Hazine Müzesi, Khrimian Müzesi, Yeremian Keşiş Odaları, Eğitim Merkezi, Saat Kulesi, aşağıdaki Vatche ve Tamar Manoukian Elyazması Kütüphanesi ve kitap mağazası gibi yapılar var.
Gevorkian Seminary
Gevorkian Seminary Mother See Ermeni dini kompleksi içerisinde Catholicos Gevork IV tarafından 1874 yılında kurulan bir Ermeni Apostolik Kilisesi dini okulu.
Saint Gayane Ermeni Kilisesi
630 yılında Catholicos Ezra I tarafından yapılan Aziz Gayane Kilisesi uyumlu orantıları ile ünlü. Kilisenin içini üçe bölen dört iç sütun üzerinde duran sekizgen kasnaklı, üç nefli kubbeye sahip bir bazilika. 1652 yılında bazı onarımlar yapılsa da ana tasarım ve yapısı günümüze kadar değişmeden kaldı.
Holy Mother of God Katedrali
Catholicos Simeon I döneminde 1767 yılında inşa edilen Tanrının Kutsal Anası katedrali Mother See of Holy Etchmiadzin adlı Ermenistan dini merkezinin kuzeyinde, modern Vagharshapat kentinin merkezinde yer alıyor. Sovyet döneminde ibadete açık kaldı ve 1986 yılında Catholicos Vazgen I tarafından onarıldı. Bugün Ermeni Apostolik Kilise’sinin Armavir Piskoposluğu merkezi.
Ermenistan dini inancı hakkında bu yazımdan sonra ülkeden gezi yazılarım devamı: Ermeni Soykırımı Müzesi
Alper bey,
yanlış anlamadıysam saydıklarınızın hepsi aynı dini merkezde fakat, Holy Mother of God Katedrali farklı bir şehirde mi bulunuyor?
Hepsi aynı bölgede bulununca gezmesi kolay fakat özellikle “Holy mother..” için Vagharshapat şehrine sizce gitmeye değer mi?
Erivan’dan bu bölgelere gidip gelmek kolay anladığım kadarıyla, gitmesi gezmesi dönmesi tahmini olarak ne kadar sürer acaba?
1 tam gün mü alır, 3-4 saat yeterli olur mu?
Daha da önemlisi oraları görmüş biri olarak sizce gitmeye değecek kadar etkileyici yapılar mıdır?
Gerçi bu sorular kişiye göre değişir, sizin gezi tarzınıza göre daha kapalı küçük bilinmedik yerlerde keyifli vakit geçirebiliyorsunuz ama ben daha turistik ve bilinen görmeye değer şehir ve yapıları tercih ediyorum.
Tüm Ermenistan yazılarınızı okuduktan sonra sanırım Erivan dışında görmeye değer sadece bu bölgeler var. Bu durumda Ermenistan’a kaç gün ayırmak mantıklı olur?
Ben sadece Erivan için 2 gün planlıyordum fakat bu bölgeyi de görmek gerekir derseniz 3 gün yeterli olur mu?
Tiflis’den sabah gibi otobüse binsem Erivan’a ulaşmam akşama doğru olacaktır ve o günün gündüzü yolda geçecek, daha sonra bana Ermenistan’ın hakkını vermek için size göre kaç gündüz ve gece gerekir?
iyi yolculuklar !..
Merhaba. Hayır katedral de Vagharshapat kentindeki Ermenistan dini merkezi içerisinde yer alıyor, aynı komplekste. Başkent Erivan’dan minibüsler var, yazımda nereden kalktıklarını yazdım. Yarımşar saat gidiş ve dönüş sürer, gezmesi de aceleniz varsa 2 saat, her yeri ayrıntılı incelemek isterseniz 4 saat sürer. Erken kalkarsanız yarım günde gezersiniz. tarih ve kültüre meraklıysanız kesinlikle değer, tüm dünya Ermenilerinin en önemli dini merkezini ve yapılarını görmüş olacaksınız.
Ermenistan için zamanınız az ise 4 gün, genişse 10 gün ayırmanızı öneririm. Ben Erivan’ın atmosferini sevdim, ama yazın keyifli; kışın soğukta açık hava kafeleri ve parklar, caddeler aynı enerji ve canlılıkta olmaz. Yolunuz açık olsun.
Erivan’dan dönüşünüz bir hayli zor olmuş bu durumda aynı turu yapmak isteyen ben ERİVAN dan başlayıp Bakü’den mi dönmeliyim. Bu ülkelerde hostel bulabilir miyiz?
Hayır Ermenistan’dan sonra Azerbaycan olmaz, Azeri sınır polisi sorun çıkarıyor. Dönüş için erkenden Erivan’dan uçak bileti bakabilirsiniz. Ayrıca Erivan tren istasyonu ben oradayken çalışmıyordu, arıza vardı. Trenle Tiflis’e gidip oradan başka trenle veya otobüsle devam edebilirsiniz. Şu anda Erivan’dan Batum’a Pazartesi ve Cuma günleri saat 07:00’de otobüs var, 12 saat sürüyor. Hostel Avrupa gibi yaygın değil ama var.