Tokmak – Aleksandar Ilic – Yugoslavya

TOKMAK (Tha Mallet) 1977

Orijinal adı: Malj

Her gün dünyada milyonlarca tavuk (ceset) ve yumurtası (cenin) yeniyor, milyonlarca tavuk öldürülüyor. Uygarlığımız yılda 59 milyar hayvan öldürüyor, neredeyse hiçbirimiz onların kim olduğunu bilmiyoruz ya da sömürüden uzakta yaşama şansları olsa nasıl davranacaklarına dair bir fikrimiz yok. Bu kısa belgesel basit ama derin bir gerçeği ortaya koyuyor: başkalarına davranma biçimimiz aslında onların kim olduğuna dair yanlış düşüncelerimize dayanıyor. Daha yakından bakıp başkalarının bizim onları hayal ettiğimiz gibi olmadığını keşfettiğimizde kibirimiz kırılıyor ve o zaman davranışlarımız ve ahlâki bilincimiz evrim geçirmeye başlıyor.

Yönetmen: Aleksandar Ilic (Aлeкcaндap Илић)

Yazar: Aleksandar Ilic

Kurgu: Aleksandar Ilic

Görüntü Yönetmeni: Bratislav Stojanovic

Tokmak (Malj) Filminin Konusu

Çağdaş (!) yöntemlerle her gün binlerce civciv üreten bir işletmeyi gösterir bize Tokmak filmi. Üzerinden binlerce civcivin geçtiği geniş bir bandın iki yanında “kapo”ları andıran seçici kadınlar durur ve “sağlam” civcivleri ayırırlar. “Bozuk”, sakat ve ölü civcivler, yumurta parçalarıyla bantta bırakılır ve az ileride yumurta kabuklarıyla karışık olarak varile dökülürler. Bandın üzerinde sapsarı, birer küçük ışık yumağı gibi yavrucuklar, yaşamak için titreyerek seçilmeyi beklerler. Birden bir kara civciv görünür aralarında. Sapasağlamdır ama istenmez, çünkü beyazlara göre daha yavaş semirdikleri için beslenmesi karlı bulunmaz ve fabrika siyah civcivleri ortadan kaldırmıştır. Acımasız bir el iterek bant üzerinde bırakır onu. Yürüyen bant, civcivi uçuruma götürmektedir. Geriye doğru hızla koşar, ama tekrar itilir, tekrar geri döner. Bu umutsuz çaba, küçük civciv yumurta kabukları ile birlikte varile düşünceye kadar sürer. Sonra üstüne, düzenli aralıklarla işleyen Tokmak (balyoz) iner; varilde çok yer kaplamasınlar diye. Avluda, arabalara yüklenmek için bekletilen varillerden birinde kimsenin fark etmediği bir kıpırtı görürüz. Siyah civciv hayatta kalabilecek midir?.

Kapo: Nazi toplama kampında yemek ve küçük öncelikler karşılığında diğer tutukluların zorla çalıştırılmalarını yöneten, işbirlikçi tutuklu.

Ünlü “Food Inc” filminden çok daha önce gıda endüstrisinin ardındaki iğrenç vahşeti bize anlatan Tokmak filmindeki siyah civciv Yugoslavya’da çok ünlü oldu, halk merak etti ve gazeteciler onu küçük Indija (Инђија, Inđija) kasabasında buldular. Malj (Tokmak, Balyoz) adlı kısa filmi burada izleyebilirsiniz:

Tokmak (Malj) Filminin Yorumu

Tokmak filminde yönetmen Aleksandar Ilic bir yandan da 1941 yılında Yugoslavya’daki Hırvat Ustaše rejimi tarafından kurulmuş Jasenovac ve diğer kamplarda öldürülen insanları ve kamptaki ceset kemiklerinin parçalanmasında kullanılan balyozu ima ediyor. Nazi Almanyası ve Mussolini İtalyası destekli kukla devleti kuran Ustaša, “Büyük Hırvatistan” idealiyle ülkeyi diğer unsurlardan temizlemeyi hedefledi. Faşist Hırvatistan Devrim Hareketi (Ustaša – Hrvatski revolucionarni pokre, İng: Croatian Revolutionary Organization) kamplarda büyük çoğunluğu Sırp olmak üzere Yahudi, Sloven, Çingene, Boşnak, ve Nazi rejimine karşı olan partizanları katletti. 700.000 kişinin imha edildiği bir soykırım. Duymamış mıydınız? Duymazsınız tabii, ülkemizde Sırpların sadece öldürdükleri bilinir çünkü.

Film, hayvan ve insan katliamı, ayrımcılık, ırkçılık, eşitsizlik ve bireycilik konularında sorular sorduruyor. Endüstriyel sürece politik endişe havası katıyor. Film aslında yönetmen devlet için tarım üzerine film çekerken ortaya çıktı, önceden planlanmayan, spontane bir eser. Yönetmen Aleksandar Ilic şunları söylemişti:  “Malj filmi kazayla çekildi. O zaman benden istenen, Yugoslavya’da tarım konulu bir film üzerinde çalışıyordum. Varazdin’deki gıda fabrikası Koka’da işçilerin civcivleri seçtikleri bu taşıyıcı bandı gördüm. Siyah civcivlerin büyüme süreci yavaştı. Siyah civciv banda ulaşırsa, tokmağın altındaki varile gidiyordu. “Beyaz” olanları seçiyorlardı. Tüm olanlar korkunçtu. Bana Hitler’in toplama kamplarını hatırlattı.. herkes bu filme farklı bir anlam veya metafor (mecaz) verebilir.”

Aleksandar Ilic

Senaryo yazarı, sinema yönetmeni, kurgu uzmanı ve besteci Aleksandar Ilic, 120’den fazla kısa film çekti. Toplam 393 film, kısa belgesel ve sinema filmi kurguladı. Özellikle doğa üzerine değerli eserler bıraktı. Özellikle Pheasant, Wild Duck, Embryo, Spring, Trap, Visokoletac, Owl, Sledgehammer ve Canon filmleri çok beğenildi.

Aleksandar Iliç’in filmleri hayvanlar dünyasında hayatta kalma mücadelesi üzerine dramatik ve şiirsel metaforlara dönüşen, güçlü bir duygusal etkiye sahip.

Almanya Berlin Film Festivali’nde Gümüş Ayı dahil ulusal ve uluslararası festivallerde yetmişten fazla önemli ödül kazanan Aleksandar Ilic hakkında Wikipedia’da, IMDB’de, hatta Google’da bilgi olmaması ne tuhaf. Aleksandar Ilic 25 Şubat 2012’de Belgrad şehrinde 85 yaşında öldü.

 

 

 

 Balkanlar seyahatimin yazılarını görmek için TIKLAYIN.