Tiflis Gezi Notları

Tiflis gezi rehberi olması için hazırladığım bu yazıda Tiflis hakkında bilgi, hava durumu, ulaşım, gezilecek yerler, gördüklerim ve yaşadıklarım var. İçinden Mtkvari nehri geçen Gürcistan başkenti Tiflis, adını Gürcüce sıcak anlamına gelen tbili sözcüğünden alıyor. Efsaneye göre Gürcü Kralı Vakhtang Gorgasali buralarda avlanırken bir sülün vurur ve hayvan bir sıcak su kaynağının içine düşer, kral buraya bir şehir kurmaya karar verir. Tiflis gezi notları yazımda bir Tiflis turu için görülecek yerler ve yorumlar, Tiflis’te yaşam üzerine fotoğraflar var.

 

 

Tiflis Nerede? Gürcistan Haritası

Gürcistan Türkiye’ye komşu bir ülke olduğu için Tiflis nerede sorusunun yanıtı bizim için kolay. Başkent Tiflis ülkenin doğusunun merkezinde, Trialeti Sıradağları’nın eteklerinde yer alan bir şehir. Gürcistan Türkiye‘nin doğusunda, Kafkaslar’ın güneyinde bir ülke. Güneyinde Azerbaycan ve Ermenistan var.

 

 

Tiflis (İngilizce Tbilisi, Gürcüce თბილისი) beşinci yüzyılda kurulan tarihi bir şehir ve bugün nüfusu 1.5 milyon civarında. Gürcistan başkenti Tiflis 1801 – 1917 yılları arasındaki Rusya idaresi sırasında Kafkaslar bölge yönetim merkezi olarak kullanıldı. 1918 yılında çok kısa ömürlü olan Transkafkasya Demokratik Federal Cumhuriyeti, 1918 – 1921 arası Demokratik Gürcistan Cumhuriyeti, 1921’den 1991’e kadar Gürcistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti, 1922 – 1936 arası ise Transkafkasya Sosyalist Federal Sovyet Cumhuriyeti’nin başkenti oldu.

Tiflis’i gezerken Orta Çağ, klasik ve Sovyet mimarilerinin bir karışımı görülüyor. Tarih boyunca çeşitli kültür, etnik köken ve dinlerden insanları barındıran kentte Doğu Ortodoks Hıristiyan kültürü hakim. Bugüne dek 29 kez yıkılıp yeniden kurulan şehrin eski bölgesi, dar sokakları ve eskimiş, yamulmuş büyük ve bahçeli ahşap evleriyle görülmesi gereken yerler arasında.

Gürcistan Türk vatandaşlarından vize istemiyor, hatta pasaport bile gerekmiyor, sadece TC kimliğinizle giriş yapıp ülkede seyahat etmek kolay. Gürcistan para birimi lari (GEL) 1.2 Türk Lirası ediyor, yani 1 Lira karşılığında 0.8 lari alabiliyorsunuz.

Tiflis’e Nasıl Gidilir? Ulaşım

Kente hem havayolu hem de karayolu ile ulaşım seçenekleri var.

 

Tiflis’e uçakla ulaşım

İstanbul Tiflis arasında THY, AtlasJet ve Pegasus havayolları çok sayıda uçuş gerçekleştiriyor. İstanbul Tiflis yolculuğu uçakla 2 saat 15 dakika ile iki buçuk saat arasında sürüyor. Uluslararası Havalimanı’nda Silknet, Tiflis gezisi sırasında ise Tbilisi Loves You adlı ücretsiz Wi-Fi hizmetleriyle İnternet’e bağlanabilirsiniz.

 

Havalimanından kent merkezine ulaşım

Havaalanından şehir merkezine giden 37 numaralı otobüsün ücreti 0.5 GEL. Kent merkezine 50 dakika süren otobüs Samgori (metro aktarma), Avlabari, Özgürlük Meydanı, Rustaveli, Cumhuriyet Meydanı, Tamar Köprüsü üzerinden ana tren garına (Vagzal) gidiyor. Havaalanından Tiflis merkezine taksi 20-30 lari (GEL) tutuyor. Tren de var ama günde sadece iki kez (08:45 ve 18:05) kalkıyor, yarım saat sürüyor ve ücreti 0.5 lari. Genel olarak yurt dışında ve havalimanlarında neler yapmanız konusunda bilgilerim bu yazımda: Yurt dışı tatillerinde dikkat edilmesi gerekenler

 

Havalimanından şehir merkezine 24 saat taksi var ve standart ücreti 25 lari (GEL), ortalama 25 dakika sürüyor. Havaalanı varış terminalinin çıkışında taksi müşterisi bulmaya çalışan çığırtkanları dikkate almayın. Binanın önündeki beyaz taksilerden sıradakine binmeden önce 25 lari ücreti onaylatıp kesinleştirin.

 

Tiflis’e otobüsle ulaşım

Lüks Karadeniz firmasının Tiflis’e İstanbul, Ankara, Antalya, Samsun, Afyon, Burdur ve Trabzon’dan otobüsleri var. İstanbul Tiflis otobüs bilet fiyatı 50 dolar ve 25 saat sürüyor. Ankara’dan otobüs 18 saatte gidiyor ve fiyatı 100 lira. İstanbul’dan Tiflis’e Metro Turizm ile de 150 liraya gidebilirsiniz. Batum’dan Tiflis’e otobüsle gitmek için de bu firmalardan bilet alabilir, veya yerel minibüslerle daha ucuza gidebilirsiniz. Neo Turs firmasının Atina – Selanik – Tiflis otobüsü 100 dolar.

 

Tiflis’e trenle ulaşım

Batum, Gori, Kutaisi ve Zugdidi’den Tiflis’e trenle gidebilirsiniz. Batum’dan tren biletleri 70 lari civarında. Bakü ve Erivan‘a da trenler var; her iki kentten tren biletlerinin fiyatları 20 dolar civarında tutuyor. Ben Gürcistan Azerbaycan Ermenistan seyahati sırasında Batum ve Kutaisi kentlerinde, sonra da Gori kasabasında kaldıktan sonra yerel trenle başkente geldim.

 

 

Tiflis Hava Durumu ve İklim

Nemli alt tropik iklime sahip Tiflis’te hava durumu yazın sıcak, kışın soğuk. Yıllık ortalama hava sıcaklığı 12.7 derece. En soğuk ay olan Ocakta sıcaklık ortalama 1 derece, en sıcak ay Temmuzda ise 25 derece; bunlar gece-gündüz dahil genel ortalamalar, bu nedenle gündüzleri bu rakamlardan daha sıcak, geceleri daha soğuk oluyor. En çok yağmur Mayıs ve Haziranda yağıyor.

 

Tiflis Gezi Notları

Gori’den bindiğim trende uzaylı muamelesi görüp 3 saat sonra başkente vardım. Konukseverlik ağı HospitalityClub‘dan beni evinde ağırlamak isteyen Gürcü üyenin evine gittim. Çocuk garip biriydi, bir gün önce arabayla düz duvara çarpmış, yatıyordu. Annesi küçük bir çay bardağında şarap ikram etti ama bardak sanırım Gorbaçov döneminden beri yıkanmamıştı, her tarafı kahverengi kir kaplıydı, evirip çevirdim, kir tabakasının daha ince olduğu bir yerinden bir yudum alıp bıraktım. Üye hakkında yazılan yorumların pek iyi olmaması nedeniyle kafamda zaten soru işareti vardı, evde de rahat hissetmeyince o gece kalıp ertesi gün merkezde ucuz bir otele yerleştim.

 

 

Kentin Rustaveli adlı uzun ve geniş ana caddesinde hiç trafik lambası yoktu, seyrek alt geçitler vardı. İnsanlar coğu kez caddeden karşıya geçerken yaşam savaşı veriyordu. Hani karşıya geçerken yaya ve sürücü arasında adı konmamış bir anlaşma geçerlidir, yaya temkinli yürür, sürücü de biraz yavaşlar; burada öyle bir şey yok. Bağdat Caddesi gibi insanların, dükkanların yoğun olduğu, yemek yenen, alışveriş yapılan bir cadde düşünün; ama bu caddede hiç yaya ışığı yok ve yiğit Gürcü sürücüler otoyol hızında araba kullanıyor, yavaşlamak sanırım delikanlılığa aykırı. İlk akşam yemek yerken önümde karşıya geçmeye çalışan iki genç kıza, hiç hızını kesmeyen bir adam çarptı; kızlardan biri metrelerce havaya uçup alt geçidin duvarını aşarak geçidin en alt merdivenine düştü, boynu kırılmış, bacak kemikleri ortaya çıkmış bir şekilde; arkadaşı da caddede kafası ve vücudu parçalanarak can verdi. Arabayı yalnız görseniz zaten insana değil başka bir araca çarptığını düşünürsünüz; öylesine bir hız ve hasar.

 

 

Sokaklarda ezilmiş kedi ve köpek cesetleri pek olağan. Hani bizde genelde kedinin yarısı falan ezilir, sürücü son anda direksiyonu kırar çünkü, burada tüm hayvan cesetleri yere tamamen yapışmış.

 

Güpegündüz arabanın biri azimle kalın beton sütunları kırarak nehre uçtu. Yol kavisli falan değil; dümdüz. Çekip çıkardılar sudan. Birkaç saat sonra da yine kentin ana caddesinde feci bir kaza gördüm.

 

Ben de bir kez karşıya geçerken, bir kez de taksideyken kaza atlattım. Caddelerde yaya için yavaşlayan bir araca rastlamadım, doğrudan ezmek üzere son hızla sürüyorlar, canını kurtarmak sana kalmış. Trafik ışığı lüksü ise öyle her yerde rastlanan bir şey değil.

 

 

Eski kentte saatlerce dolaşmak pek keyifli; sürekli bir çıkmaz sokak, karalar giyinmiş yaşlı bir teyze, eski bir kilise, geleneksel bir ahşap ev, gelin-damat çıktı karşıma.

 

 

Dolaşırken Ermeni kilisesinde ayin olduğunu görünce girdim.

 

 

 

Resimdeki kanlı koyun, Ermeni kilisesindeki törenden. Hayvana kilisenin çevresinde 3 tur attırdıktan sonra kurban ediyorlar.

 

 

Kilisede yabancı olduğumu fark eden bir Ermeni kız ve annesi yardım etti; ayin, kurban ve kilise hakkında bilgi verdiler. Daha sonra bir kafede sohbet ettik.

 

 

Gürcistan’da Yaşam ve Evlilik

Sony bayii nasıl ama? Tüm elektronik eşyanızı buradan satın alır mıydınız?

 

 

Nikah törenleri hoşuma gitti, daha önce de gördüğüm Ortodoks ritüelleri.

 

 

Teyze bahçede ev işleriyle uğraşıyor. Senede bir yatak döşeği havalandırmak gerek.

 

 

Kentin Abanotubani semtinde sıcak şifalı suyla yıkanılan kaplıca hamamları var. Ben de aşağıdaki hamamda yıkandım. Bu sülfür hamamları bizim bildiklerimizden daha küçük. Royal Baths ve Sulfur Baths adlı iki tesis birbirine yakın. Sülfür Hamamlarının yabancılardan fazla para aldığı oluyor.

 

 

İnternet Kafede Köpek Saldırısı

Aynı zamanda çeviri bürosu da olan bir İnternet kafede arkadaşlarıma gezi yazısı e-postası hazırlarken arka kapıdan büyük siyah bir köpek dalıp mekanın sahibiyle bir süre boğuştuktan sonra çevirmen kadınların çığlıkları arasında patronun bacağında derin bir ısırık bırakıp gitti. Patron hastaneye gitti, büroda panik yaşandı. Benim dizden aşağısı açıkta bacağım yerine neden adamın pantolonlu bacağını tercih ettiğini anlamadım; acaba mafyaya borcu vardı da onlar mı gönderdi köpeği diye düşündüm.

 

Tiflis’te Gezilecek Yerler

Tiflis gezilecek yerler bakımından diğer Güney Kafkasya kentlerine göre daha zengin. Bir görülecek gezilecek yerler listesi hazırladım.

 

Sameba Katedrali – Yüksekliği 101 metre olan 2002 yapımı katedral Gürcistan’ın en büyük kilisesi ve dünyanın en büyük Ortodoks kiliselerinden birisi.

 

 

Eski Tiflis (Old Tbilisi) – Tflis’te gezilecek yerler arasında mutlaka görülmesi gereken bir bölge. Eski tip balkonlu ahşap evler, dolambaçlı sokaklar, hoş dükkanlar var. Erekle Sokak’ta terk edilmiş otomobili, Chardini Sokak’ta sanat galerilerini, Sioni Sokak’ta modern sanat resimlerini görebilirsiniz. Sololaki semtinde şık restoranlar ve art nouveau mimari eserler var. Tepedeki sakin Mtsasminda semtinde çok güzel eski evler ve yaşamdan görüntüler bulabilirsiniz.

 

 

Metekhi Kilisesi – Tiflis’in tarihi Metekhi Mahalesi, Mtkvari Nehri’ne tepeden bakan, tarihi yapılarla dolu, görülecek yerler arasında öne çıkan bir bölge.  Buradaki haç biçimli Metekhi Kilisesi tuğla ve taş işlemelerle inşa edilmiş.

 

 

Sinagog – K. Leselidze Caddesi’ndeki 1910 yapımı sinagog halen açık. Kadınlar ve erkekler ayrı oturuyor. Gördüğünüz gibi, dışarıda bile.

 

 

Mamadaviti Kilisesi – Mtatsminda semtindeki kilise 1859-1879 yıllarında inşa edildi.

 

Anchiskhati Kilisesi – Kral Dachi Ujarmeli tarafından altıncı yüzyılda inşa ettirildi.

 

Vake – Chavchavadze ve Abashidze caddeleri civarındaki lüks semtte birçok yabancı ve yeni zengin Gürcü yaşıyor. Güzel parklar, on dokuzuncu yüzyıldan kalma mimari, lüks dükkanlar, lokanta ve barlar var. Ivane Javakhishvili devlet üniversitesinin iki önemli ve tarihi binası da burada.

 

Kartvlis Deda – Kartlis Deda veya Gürcülerin Anası olarak da bilinen büyük kadın heykeli, başkentin sembolü. 1958 yılında Elguja Amashukeli tarafından tasarlanan yirmi metre boyunda alüminyum heykel, geleneksel Gürcü kıyafeti giyiyor ve Gürcülerin ulusal karakterini simgeliyor; ülkeye dostça gelenler için sol elinde bir tas şarap sunuyor, düşmanlar için ise sağ elinde bir kılıç taşıyor. Fotoğrafını aşağıdan, bu tipik Gürcü kilisesiyle beraber çektim.

 

 

Kus Tuba Kaplumbağa Gölü – Saburtalo’dan yukarı yürüyerek gidilen gölde deniz bisikleti kiralanıyor ve yüzülebiliyor. Dağ ve şehir manzaralı gölün çevresinde büfe ve lokantalar var.

 

Tiflis Avenue – Gürcü sanatçıların eserlerinin sergilendiği sanat merkezi ve galerisi, eski kentteki King Erekle II Caddesi’nde. Modern sanat eserleri satışı da var; Pazartesi hariç her gün 12:00-21:00 arası açık ve giriş ücretsiz.

 

Para Müzesi – G. Leonidze Caddesi’ndeki müzede milattan önce altıncı yüzyıla kadar eskiye giden Gürcü, Arap, İran, Avusturya, Polonya ve Türk paraları var.

 

Gürcistan Parlamento Binası – Rustaveli. Bu bina artık eski parlamento binası, çünkü 2012’de Gürcistan Meclisi Kutaisi kentindeki çok modern tasarımlı yeni bir binaya taşındı.

 

 

Tavisuplebis Meydanı – Kentin merkezi.

 

 

Tiflis Gece Hayatı

Tiflis gece hayatı ile ünlü bir şehir değil; kendine göre kafe, bar, restoran, disko, gece kulübü gibi eğlence mekanları var ama eğer öncelikli amacınız gece hayatı ise önde gelen bir tercih olmasına gerek yok. Kentte belli eğlence yerleri dışında geç saatlere kadar uzayan bir gece yaşamı yok, insanlar genelde evlerinde toplanıp eğlenmeyi tercih ediyor.

 

Pahalı dükkanların olduğu Vake semtinde bazı barlar ve restoranlar var; burada Gürcü yemekleri sunan lokantalar ve yabancı kökenli yemekler bulabilirsiniz. Kentin ana Rustaveli Caddesi’nde ünlü markaların mağazaları, kafeler, barlar ve diğer eğlence yerleri var. Türk ve Azeri girişimcilerin açtıkları disko, pavyon, meyhane tipi gece yaşamı mekanları da Tiflis geceleri içerisinde yer alıyor. Striptiz club türü yerler de var ve bunları hiçbir şehirde önermem.

 

Tiflis barları

Fahrenheit – Vashlovani Caddesi, 5 numara. Her akşam canlı müzik var.

 

 

Hadson & Hooker – Beliashvili Caddesi, 67 numara. Amerikan tarzı bir bar. Canlı müzik var.

 

Marco Polo – Rustaveli Bulvarı, 44 numara.  Biralarıyla öne çıkan bir gece mekanı.

 

Salve – Shalva Dadiani Caddesi, 15 numara. Nintendo oyunu olan, ünlü bir eğlence yeri. 

 

Scarlet Sails – Leselidze Caddesi, no:25. Cuma akşamları canlı pop rock müzik var.

 

Toucan – Kiacheli Caddesi, no:8. Canlı müzik var, giriş 35 lari.

 

Hangar Bar – Kentte yaşayan yabancıların sevdiği bir eğlence yeri.

 

Cafe Zazanova (ZazaNova) – Revaz Laghidze Cad. no:2. Sahibi caz piyanisti olan bir jazz bar.

 

CCCP – Leo Kiacheli Cad. Sovyetler Birliği dönemi dekorlu, Sovyet bar.

 

Tiflis kafeleri

Bamba Rooms Lounge – Bambis Rigi Cad, no:12. Kristalli parlak beyazlı, şık bir mekan.

 

Cafe Rustaveli – Rustaveli Cad, no:30. Avrupa ve Gürcü yemekleri var.

 

People’s Cafe and Restaurant – Tabidze Cad, no:10. Hem Gürcüler hem yabancıların gittiği kafe lokanta.

 

Tiflis gece kulüpleri ve gece hayatı

Bamba Rooms Lounge – Bambis Rigi Cad, no:7. Chardin semtindeki canlı eğlence yeri, genç, hızlı yaşayan, gece hayatı ve club tarzı eğlence meraklısı kalabalıkları çeken, ünlü bir mekan. Amerika ve Avrupa tarzı, çok şık dekorasyonlu, lounge ve techno müzik çalınan, lüks eğlence yeri.

 

 

Buddha Bar – Rikhe. Lounge ve elektronik müzik çalınan, pahalı bir gece hayatı mekanı.

 

Cubic – Kostava Cad, 45. House, tekno, breakbeat, dnb müzik. Giriş ücreti 30 GEL (lari).

 

GURU Club – Rustaveli 12. Yabancı DJ ve şarkıcılar, dans.  Sabah yediye kadar açık.

 

Night Flight – Baratashvili Cad. Cuma-Cumartesi açık. House, trance, dans müzik kulübü, giriş 30 lari.

 

Geleneksel Gürcü Müzik ve Dansları

Tiflis’te geleneksel canlı Gürcü müziği dinleyebileceğiniz en iyi yerler arasında Tsiskvili adlı restoranlar zinciri var. Bunların Ethno Tsiskvili adlı mekanında geleneksel Gürcü müzikleri dinleyebilir, dansları izleyebilirsiniz; Mtkvari (Kura) Nehri kıyısında, Akaki Beliashvili Caddesi, 99 numaralı adreste. Yine Kura Nehri kıyısındaki In The Shadow of Metekhi de geleneksel müzik ve danslar için iyidir, adresi Ketevan Tsamebuli Bulvarı no:29, Tiflis. Burada her gün Gürcü folk dansları ediliyor. Geleneksel Gürcü folk müzik ve dansları izleyebileceğiniz diğer bir mekan da Mravaljamieri; yine nehir kenarında, Baratashvili Caddesi 55 numarada. Üçünde de kaliteli geleneksel Gürcü yemekleri yiyebilirsiniz.

 

Gürcistan’da Ne İçilir? Gürcü İçkileri

Gürcistan’ın iki milli içkisi var, şarap ve çaça. Gürcistan Sovyetler döneminde olduğu gibi hala bu coğrafyanın en iyi şaraplarını üretiyor. Gürcüler şaraba önem veriyor, şarap kültürüne saygı gösteriyor, özellikle Odessa, Pirosmani, Alazani, Akhasheni, Kindzmarauli ve Saperavi şaraplarını seviyorlar.

 

Çaça (chacha, ჭაჭა) adlı Gürcü içkisine Gürcü votkası da deniyor ama aslında şarap endüstrisinin bir yan ürünü. Şarap için ezilen üzümlerden kalan posanın (küspe) damıtılmasıyla elde edilen, çok yüksek alkollü bir içki. Bazen karadut, mandalina veya incirden de yapılabiliyor. Ev yapımı çaça çok yaygın ve doğal olarak farklı sertlik ve tatlarda oluyor. Gürcüler çaça’nın bazı hastalıklara iyi geldiğini söylüyorlar.

 

 

Natakhtari, Kazbegi, Argo, Kasri, Karva adlı Gürcü biraları var. Lagidze çeşitli şuruplardan yapılan bir gazoz. Gürcistan’ın maden suları iyidir, en iyisi ve ünlüsü Borjomi, diğerleri Nabeghlavi, Likani ve Sairme.

 

Buradan trenle Kafkaslar gezimin devamı: Bakü Gezi Notları