Lefkoşa 1974 harekatına kadar Kıbrıs Cumhuriyeti’nin başkenti iken bugün ikiye bölünmüş bir şehir. Güneyi Nicosia halen Kıbrıs Cumhuriyeti veya Kıbrıs Rum Kesimi’nin, kuzeyi ise Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nin başkenti. Dünyanın tek bölünmüş başkenti olan Lefkoşa bir çok tarihi esere sahip, ziyaretçilerine sakin ortam sunan bir kent. Bu yazımda Lefkoşa gezisi planlayanlar için rehber niteliğinde gezilecek yerler listesi, gezi notları ve şehir hakkında bilgi var.
Bizim düldül.
Lefkoşa yürüyerek gezilebilecek, güvenli ve sakin bir şehir. Kentin adı Türkiye’de sıklıkla Lefkoşe şeklinde yanlış söyleniyor.
Lefkoşa’da Gezilecek Yerler
Lefkoşa’da gezilecek yerler ve tarihi eserler çoğunlukla Surlariçi denen tarihi kent merkezinde.
Girne Kapısı
Lefkoşa kentine kuzeyden girilen kapı 1567 yılında Venedikliler tarafından yapıldı. Turizm danışma bürosu var.
Selimiye Camii
Lefoşa’da gezilecek yerler arasında en önemlisi olan St Sophia (Aya Sofya) Katedrali 13. ve 14. yüzyıllarda inşa edildi, 1570 yılında iki minare eklenerek camiye çevrildi. Katedral, Kıbrıs’taki en büyük, en görkemli ibadethane ve en önemli Gotik mimari eser olarak kabul ediliyor.
Katedralin yapımına Latin Başpiskoposu Eustorge de Montaigu tarafından 1208 yılında başlandı ve 1326 yılında kutsanarak ibadete açıldı. Kıbrıs’ın en önemli kilisesi olduğundan, Luzinyan krallarının taç giyme törenleri burada yapılırdı. Yapı, 1373 yılında Cenevizliler, 1426 yılında Memlükler tarafından yağmalanmış ve birkaç depremde zarar görmüş. 1491 yılındaki deprem sonucu, Katedralin doğu bölümü yıkılmış ve Venedikliler tarafından onarılırken, eski bir Lüzinyan kralının (2. Hugh ) mezarı ortaya çıkmış.
Taş Eserler Müzesi
Selimiye Camii’nin doğusunda bulunan Taş Eserler Müzesi (Lapidary Müzesi), 15. yy’da inşa edilmiş Venedik tarzı bir yapı. Orta çağlardan bugüne değin bir çok taş eser (armalar, mermer eserler, lahit ve sütunlar) örnekleri sergileniyor. Giriş kapısının karşısındaki görkemli taş işlemeli pencere, eskiden Sarayönü meydanında olup İngiliz döneminde yıktırılan Lüzinyan sarayından getirilmiş. En göze çarpan eserler olarak Dampierre ailesine ait lahit ve 13. yy’da Kıbrıs Mareşali olan Adam of Antioch’a ait mezartaşı sayılabilir. Ayrıca mermerden bir St. Mark Aslanı da avluda bulunan eserler arasında.
Büyük Han
Osmanlılar tarafından 1572 yılında inşa edilen Büyük Han, içerisinde oturup güzel mimarisini seyretmeye değer bir yapı. Tamamıyla taştan inşa edilen hanın içinde 68 oda, 1 mescid ve 10 dükkan bulunuyor. Salı ve Perşembe akşamları da avluda canlı müzik var. El sanat işleri satılıyor. Kıbrıs’a tatil veya gezi için gelenlerin mutlaka görmeye geldikleri, tarihi ve huzurlu bir ortam.
Atatürk Meydanı
Diğer adı Sarayönü olan meydanda Venedikliler tarafından 1550 yılında yapılan Venedik Sütunu yer alıyor. Osmanlıların Sarayönü Camisi’nin avlusuna koydukları 6 metre yükseklikte sütun, daha sonraları 1915 yılında İngilizler tarafından eski yerine getirilmiş. Salamis’teki bir mabetten getirildiği sanılıyor. Sütunun alt tarafında 6 İtalyan ailesinin armaları var. Sütunun üzerindeki bakır küre sonradan ilave edilmiş.
Atatürk Meydanının batısındaki devlet binaları 1900’lerin ilk yıllarında İngiliz Koloni devrinden kalma. Binaların doğuya bakan yönünde bir çeşme var. Ayrıca Kraliçe Elizabet’in 1953 yılında tahta çıkması nedeniyle inşa edilen bir platform bulunuyor. Üzerinde İngiltere’nin arması bulunan bu platformdan, İngiliz valisi, Kraliçe’nin tahta çıktığını ilan etmiş.
Samanbahçe Evleri
Geleneksel Kıbrıs Türk mimarisinin örnekleri evler, fotoğraf çekmek için ideal.
Büyük Hamam
Büyük Hamam olarak bilinen Türk Hamamı Latinlerin St. George Kilisesinin harabeleri üzerine inşa edildi. Girişteki yay şeklinde kapı bu harabelerden kalma. Hamamın iç yapısı klasik Osmanlı mimarisinde. Binanın zemini yoldan 2 – 3 metre kadar aşağıda kalıyor.
Bedesten
Bina 12.yy’da Bizans St. Nicholas Kilisesi olarak yapılmış. Daha sonra Lüzinyanlar tarafından yapılan bazı Gotik eklemelerle genişletilmiş. Venedik döneminde yeni değişikliklerden sonra Yunan Ortodoks Metropolitine verilen bina, farklı mimari tarzlarla karma bir dokuya sahip. Osmanlılar döneminde daha çok tekstil ürünlerinin satıldığı bir çarşı ve depo işlevi görmüş. Kuzey kapısı üzerindeki taş işçiliği St. Sophia Katedrali’nin kapısına benziyor. Önemli bir gezi noktası.
Derviş Paşa Konağı ve Etnografya Müzesi
St. Nicholas Kilisesi’ne yürüme mesafesindeki tarihi eser Derviş Paşa Konağı bugün Etnografya Müzesi. Lefkoşa’da gezilecek yerler arasında yer alan konak müze hafta içi 08:00-15:30 arası, Perşembe günleri 08:00-13:00 ve 14:00-17:00 (yazın 18:00) saatlerinde açık. Cumartesi-Pazar kapalı.
Lüsinyen Evi
Orta Çağ’dan kalma bir Fransız konutu.
Mevlevi Tekkesi
Mevlevi Derviş müzesi 17. yüzyıl başlarında yapılmış. Osmanlılar adayı aldıktan sonra gelen Türklerin çoğu Konyalı olduğundan Mevlana’nın hayat tarzını kabul ettirmek istemişler ve Lefkoşa’da bu tekkeyi kurmuşlar. Zamanla ölen Mevlevi ileri gelenleri arka odalara gömülerek türbe haline getirilmiş. Tekke şu an müze olarak kullanılmakta, Mevlevi giysileri, müzik aletleri ve etnografik malzemeler sergileniyor.
Arabahmet Camii
Lefkoşa’da gezilecek yerler arasında bulunan Arap Ahmet Camii 1845 yılında diğer bir çok cami gibi eski bir Latin kilisesinin yerine yapıldı. Caminin döşemesini oluşturan mermerler arasında Lüzinyan ve Venedik dönemlerinden kalma 25 kadar yazılı ve resimli mezar taşı bulunuyor. Cami, Kıbrıs işgalinde Osmanlı ordusunun generallerinden olan Arap Ahmet Paşa’nın adını taşıyor. Klasik Türk Cami mimarisinin güzel bir örneği olan caminin kemerli bir sundurması ve 6 metre çapında bir kubbesi var.
İçinde eski Türk mezarları olan bahçesi, şadırvanı ve selvileri ile Lefkoşa şehrinin sakin ortamlarından biri. Camideki mezarlar arasında, 1832 yılında Lefkoşa’da doğmuş olup, Osmanlı Devleti hizmetinde 4 kez Sadrazamlığa (Başbakanlık) dek yükselmiş olan Kamil Paşa’nın da mezarı var. Kamil Paşa 1913 yılında Lefkoşa’da ölmüş ve caminin avlusuna gömülmüş. 1926 – 1931 yıllarında Kıbrıs Valisi olan Sir Ronald Storrs, Kamil Paşa’nın mezarını 1927 yılında yaptırıp, üzerine Türkçe ve İngilizce bir kitabe koydurmuş.
Arabahmet Mahallesi
Geleneksel mimarili güzel evlerle dolu tarihi mahalle kentin Rum kesimi sınırında bulunuyor ve gezi için keyifli bir ortam. Adını Osmanlı’nın Lefkoşa’yı almasında görev üstlendikten sonra 1580’lerde Kıbrıs Valisi olan Arap Ahmet Paşa’dan alıyor.
Osmanlı döneminde Lefkoşa’nın en gözde Türk semtlerinden biri olan Arabahmet Mahallesi, 1980’lerden sonraki planlama çalışmalarında ”özel proje alanı” olarak ilan edilmiş. Projenin amacı ise geçmişte bölgeyle ilişkileri ve anıları olan ailelerin geri gelmesi ve semtin yeniden eski yaşamına kavuşturulması.
İlk restorasyon uygulamaları için seçilen Derviş Paşa Sokağı’nda iki bina, sanatçı kuruluşlarına verilmiş. Bölgenin ilgi görmesi, halkla buluşması ve kültürel merkez olabilmesi için Arabahmet Festivali düzenlenmiş. Kıbrıs Türk Mimarlar Odası da aynı semtte iki katlı özgün bir sivil mimarlık örneğini hizmet binası işleviyle onararak bu önemli çabalara katkıda bulunmaya hazırlanıyor.
Kumarcılar Hanı
17. yy. sonunda yapılmış olan bir Osmanlı yapısı. Giriş kapısındaki işlemeli Gotik kemerin biçimi ve oranlarının yapıdaki diğer kemer ve Osmanlı mimari üslubuna aykırı olması nedeniyle daha önceden var olan bir yapıya – muhtemelen bir manastır – ait olabileceği düşünülüyor. Yapı dörtgen bir plan üzerine inşa edilmiş olup, iki katlı ve camisi yok. Yolcular üst katlardaki odalarda kalır, alt kattaki odalarsa hayvanlarının konaklaması ve eşyaları için depo amaçlı kullanılırdı.
Haydar Paşa Camii
Lefkoşa şehrindeki St Sophia’dan sonra en dikkate değer Lüzinyan yapısı St. Catherine Kilisesi, bugün Haydar Paşa Camii. Tarihçi Sir Harry Luke tarafından Kıbrıs’ın en zarif ve mükemmel Gotik binası olarak tanımlanmış. St. Catherine Kilisesi 14. yy. da inşa edilmiş olup, Osmanlıların adaya hakimiyetlerinden sonra cami haline getirilmiş. Binanın yukarı doğru daralan ayaklarının arasına uzun ve dar Gotik pencereler yerleştirilmiş. Pencerelerin üst kısımları alçıdan geometrik desenlerle süslü. Kilisenin üç girişi var; Gotik stilde yapılmış olan güney kapısının ince taş işçiliği ve kapı sövesinin (kapı çerçevesi) üzerinde Lüzinyan armalarının kabartmaları göze çarpıyor. Batı kapısı daha büyük olup, aynı mimariye sahip; sövesi gül ve ejderha motifleriyle süslü. Kuzey girişi daha sade ve dirsekler üzerinde elinde balık tutan çıplak bir kadın figürü ve ejderha kabartmalarıyla süslü. Kilisenin içinde bir koro yeri, törenlere ait eşyaların saklandığı bir oda, hazine ve küçük bir vaftiz havuzu var.
Sarayönü Camii
Lefkoşa kentinin tam merkezinde bulunan tarihi eser eski bir Latin kilisesiyken camiye çevrilmiş, 1890’larda harap durumdayken Ali Paşa tarafından 1902 yılında yeniden yaptırılmış. Arap mimarisi etkileri görülen caminin güzel bir ahşap tavanı var. 1962 yılında şadırvanı yıktırılırken, üzerinde Yunanca yazılar bulunan kapaklı bir mermer lahit ortaya çıkmış. Bu tarihi eserin harf stilinden ve gövdesindeki kocaman bir haçtan, Bizans dönemine ait olduğu anlaşılıyor. Günümüzde Lefkoşa Evlendirme Dairesi olarak kullanılıyor.
Sultan Mahmut Kütüphanesi
1829 yılında Sultan II. Mahmut tarafından inşa ettirilmiş olan yapı, Selimiye Camiin doğu kapısı yanında bulunuyor. Bina, kubbeli büyükçe bir odayla, yine kubbeli ve kemerli bir sundurmadan oluşuyor. Arap Ahmet Camii gibi klasik Osmanlı Cami ve Medrese mimarisinin bir örneği. Kütüphanedeki 1700 kadar kitap arasında el yazması Kur’an ve değerli Arapça, Türkçe ve Farsça kitaplar yer alıyor.
Ledra Palas
1974 yılından sonra iki taraf arasındaki geçişler için çok sınırlı amaçlarla kullanılmaktaydı. 23 Nisan 2003 tarihinde yaya ve araç geçişine açıldı. 10 Mayıs 2003 tarihinde Metehan Sınır Kapısı açılınca, Ledra Palace Sınır Kapısı araçlı geçişlere kapatıldı. Kıbrıs Türkleri sınırı geçebiliyor ama TC vatandaşları Kıbrıs Rum Kesimi’ne giremiyor. KKTC açısından Türk vatandaşlarının ülkeden çıkmasında bir sakınca olmadığı için çıkış yapıp Yeşil Hat adlı ara bölgeye girebiliyorsunuz.
KKTC kontrol noktası ile Kıbrıs Cumhuriyeti (Güney Kıbrıs Rum kesimi) kontrol noktası arasındaki yaklaşık mesafe 1000 metre olan sınır kapısından, sadece yayalar ve diplomatik plakalı araçlar geçebiliyor. Lefkoşa’da görülecek yerler arasında ilginç bir gezi noktası.
Güney Kıbrıs’a giriş noktasından önceki son bina aşağıda. Fotoğraf çekmek yasak ama askerler görmeden çekebilirsiniz. Kıbrıs gezisi için heyecan verici bir nokta.
Surlariçi dışında gezilecek yerler:
Barbarlık Müzesi
Bu evde Kıbrıs Türk Kuvvetleri Alay Doktoru Binbaşı Dr. Nihat İlhan‘ın eşi ve üç çocuğu, 1963 yılı Noelinde binbaşının alayda görevinde olduğu bir sırada korunmak için sığındıkları banyoda Rumlar tarafından acımasızca öldürüldüler. Lefkoşa’nın Dereboyu semtindeki bina daha sonra müzeye çevrildi.
Kızılbaş Kilisesi
Dereboyu’ndan yürüyerek gidilebilen Kızılbaş semtindeki tarihi kilise, sergiler ve kültürel etkinlikler yapılan bir kültür merkezi.
Cumhuriyet Parkı
Gönyeli bölgesindeki parkta Rauf Denktaş’ın mezarı ve ulusal bir anıt var.
Kırklar Tekkesi
Tekke, Lefkoşa’nın doğusunda, Ercan Havaalanı yakınlarında yer alan Kırklar köyü civarında. Türbe bölümü taştan, diğer bölümleri kerpiçten inşa edilmiş. Tekke yapısı mescit, türbe ve tekke odalarından oluşuyor. Mescit 1816 yılında inşa edilmiş. Diğer yapıların inşa tarihi hakkında bilgi yok.
Adanın en güzel yerinden yazım: Girne Gezi Notları
Kuzey Kıbrıs’tan Rum Kesimi’ne Bakmak
Lefkoşa’nın KKTC’de kalan kısmından, dikenli sınır tellerinin arkasından kentin Rum kısmında kalan tarafına bakabilirsiniz. Ara bölge olmayan bu noktada Türkiye ve KKTC bayrakları ile Yunanistan ve Kıbrıs Cumhuriyeti bayrakları birbirine yakın.
Sınırın öteki tarafı.
Kıbrıs gezi notlarımın devamı: Gazimağusa
