Kudüs Orta Doğu’da bulunan, dünyanın en eski, önemli ve sorunlu şehirlerinden biri. Hem İsrail hem Filistin Kudüs’ün kendi başkenti olduğunu iddia ediyor. Kudüs, üç semavi din olan Yahudilik, Hristiyanlık ve İslam için kutsal şehir olup tarih boyunca bu üç dinin merkezi ve savaş alanı oldu. Ağlama Duvarı, Kutsal Kabir Kilisesi, Mescid- Aksa, Tapınak Dağı gibi çok önemli dini ve tarihi yapılara sahip Kudüs kentinin adı Arapça El-Kuds (القُدس), İbranice Yeruşalayim (יְרוּשָׁלַיִם), İngilizce Jerusalem. Başkentliği ve politik durumu tartışmalı şehirde İsrail’in resmi devlet binaları var ama başkent olarak tanıyıp elçilik kuran ülke yok. Şehir bugün İsrail egemenliğinde olup, Doğu Kudüs tarafında yer alan tarihi bölgesi sur içi Eski Şehir, Yahudi, Müslüman, Hristiyan ve Ermeni bölgeleri olarak dörde bölünmüş durumda. Bu yazımda Kudüs hakkında bilgi ve ayrıntılar bulacaksınız.

 

Kudüs hakkında
Kudüs

 

Kudüs Hakkında Bilgi

Şehir Akdeniz ve Ölü Deniz’in kuzeyi arasında yer alıyor. Modern Batı bölgesi ile Doğu Kudüs dahil 857.000, çevresiyle birlikte 987.400 kişi nüfus ve 125.1 km² alana sahip. Kudüs tarihi boyunca iki kez yok edildi, onlarca defa saldırı ve işgale uğradı. Dünya uygarlık tarihinde önemli yere sahip iki coğrafya olan Mısır ile Mezopotamya arasında kalmış antik kentin tek bir tarihi yok; Yahudiler, Hristiyanlar ve Müslümanlar kendi tarihlerini yazıyorlar. Tarihçi, arkeolog, ilahiyatçı ve gezginler için zengin bir kaynak ve ilgi odağı. Jerusalem tarih boyunca Sami, Mısır, Kenan, Yahudi, Asur, Babil, Pers, Makedon, Yunan, Sasani, Roma, Bizans, Haçlı, Eyyübi, Memluk, Osmanlı, İngiliz ve Arap egemenliği altında yönetildi.

 

Kudüs hakkında bilgiler
Kudüs hakkında bilgi

 

Bugün Eski Kent olarak anılan asıl Kudüs, kenarları yaklaşık bir km uzunluğundaki kare biçiminde surlarla çevrili. İkisi kapanmış durumda yedi kapısı bulunan Eski Kent, Kuzeydeki Şam kapısı ile batıdaki Yafa kapısından başlayarak merkezde kesişen iki ana cadde ile dört bölüme ayrılıyor. Kuzey doğudaki bölüm Müslüman, kuzey batıdaki kısım Hristiyan, güney doğudaki bölüm Yahudi ve güney batıdaki çeyrek Ermeni mahallesi durumunda.

 

Kudüs hakkında bilgiler
Kudüs hakkında her şey

 

Nüfus ve Din Verileri

Israel Central Bureau of Statistics rakamlarında 2015 yılında yapılan sayıma göre Kudüs’ün nüfusu 857.800. Bu nüfus içerisinde 524,700 Yahudi, 307,300 Müslüman, 12,400 Hristiyan yaşıyor. 8,680,000 kişilik İsrail nüfusu içerisinde %74.7 Yahudi, %20.8 Arap ve %4,5 diğer (Bahai, Arap olmayan Hristiyan, Fransız, Ukraynalı, Rus, Ermeni vd) etnik kökenli halklar var. İsrail Yahudileri dini inanç açısından kendilerini %44 laik, %11 dindar, %9 çok dindar (Ultra Orthodox), %36 ateist olarak tanımlıyorlar.

 

İsrail Yahudiler
Yahudiler

 

Kudüs Neden Kutsal?

Bugün surlar içindeki Eski Kudüs, UNESCO Dünya Mirasları listesinde ve ayrıca Tehlike Altında Olan Dünya Mirasları arasında. Modern Kudüs, Eski Şehir’in sınırlarını aşarak genişledi.

 

Müslümanlar

Sünni Müslümanlar için El-Kuds üçüncü en kutsal şehir. İslamiyette Kudüs, bir dönem Kıble oldu ve Kur’an’a göre Muhammed Peygamber 10 yıl sonra bu şehirden Miraç’a çıktı.

 

Kudüs kutsal şehir
Kutsal şehir Kudüs

 

Yahudiler

Yeruşalayim, Yahudiler için en kutsal şehir çünkü kutsal kitaplarına göre İsrail Kralı Davud, Milattan Önce Kudüs’ü Birleşik İsrail Krallığı’nın başkenti olarak inşa etti ve oğlu Kral Süleyman, İlk Tapınak’ı şehrin içinde kurdu.

 

İsrail Yahudiler
İsrail Yahudileri

 

Hristiyanlar

Hristiyanlar için Jerusalem’in kutsallığı, İncil’e göre İsa’nın bu şehirde çarmıha gerilmesinden ve 300 yıl sonra Azize Helena’nın İsa’nın hayatındaki hac noktalarını belirlemesinden geliyor. Küçük bir alan olmasına rağmen Eski Kent, dini önem taşıyan çok sayıda yere sahip.

 

Kudüs Hristiyan
Kudüs’te Hristiyanlık

 

Kudüs Hakkında İlginç Bilgiler

  • Kutsal şehrin hakimiyeti için tarihi boyunca yüzden fazla savaş yapıldı.
  • İlk Tapınak’ın inşasında 150.000 kişi çalıştı.
  • İlk Tapınak’tan kalan Batı Duvarı’na (Western Wall) her yıl iliştirilen bir milyondan fazla not kağıdı toplanıp yakılıyor.
  • Yahudiler 1840 yılında çoğunluk oldular ve hep öyle kaldılar.
  • İki binden fazla aktif arkeolojik kazı alanı var.
  • Zeytin Dağı halen kullanılan en eski mezarlık olup, 150.000’den fazla Yahudi mezarı var.
  • Çöldeki kutsal kentte 1578 tane halka açık park ve bahçe var.
  • Hadassah Hastanesi’nde dünyanın ilk bilgisayarlı kalça protez ameliyatı gerçekleştirildi.
  • Yılda otuzdan fazla festival düzenleniyor.
  • 70 kültür merkezi ve 60 müzede şiir, sanat, sinema, edebiyat ve performans sanatları öğretiliyor.
  • 15 farklı Hristiyan topluluğunun bir arada yaşadığı tek kent.
  • Orta Çağda Hristiyanların Kudüs’e girmeleri yasaklandı, sonra yasağı Müslümanlar kaldırdı.
  • İsrail kanunlarına göre Yahudilerin dinlerinin en kutsal yeri Tapınak Tepesi’nde dua etmeleri yasak.
  • 26 şarap üretim tesisi var.
  • Ünlü oyuncu Natalie Portman Yeruşalayim doğumlu.
  • Jerusalem’deki ev sahiplerinin yüzde on biri yabancı.
  • 400 yüksek teknoloji şirketi var.
  • İsrail’de kızlar 2 yıl askere gidiyor.

 

İsrail kızlar
İsrailli asker kızlar

 

Bu ilginç notlardan sonra Kudüs hakkında bilgi vermeye devam.

 

Kudüs Tarihi

Buluntular, şehirdeki yaşamın Bakır Çağında, yerleşimin ise Bronz Çağında var olduğunu gösteriyor. Bazı arkeologlara göre Yeruşalayim, Kuzeybatı Samiler tarafından Milattan Önce 2600 yılında düzenli bir yerleşim yeri olarak kuruldu. İlk yerleşim alanları, Ofel Tepesi’nde idi. Şehir Mısır hakimiyetinde iken Kral Davud ele geçirdi ve Birleşik İsrail Krallığı’nın ve daha sonra Yehuda Krallığı’nın başkenti oldu; oğlu Süleyman, Yahudiler için son derece önemli olan Süleyman Tapınağı’nı (Birinci Tapınak) inşa etti.

 

Kudüs tarihi hakkında bilgi
Kudüs tarihi hakkında bilgiler

 

Kudüs tarihi boyunca Salem, Şalim, Jebus, Yeruşalayim, Jerusalem, Uruşelim, Yerusalim, Makdis, Beyt-ül-Mukaddes, Beytül-Makdis, İlya, Eyliya, Yerushalayim, Hierusalem, Yeruşlem, Urişlem, Ursalem, Oholiba, Zion, Ir-Davud, Yebus, Sion, Ilya, Medinetü Beyti’l-Mukaddes, Iliya, Al-Balat, Medinetü’s Selam, Daru’s-Salem, Kudüs-ü Şerif, El-Kuds isimlerini aldı. Tüm dillerdeki adlarında barış ve kutsal anlamları var. Aşağıdaki tabloda M.S. 70 yılında Romalı Titus komutasındaki ordunun Kudüs kuşatması ve yıkımı canlandırılıyor.

 

Kudüs tarihi hakkında bilgi
Kudüs tarihi

 

Eski Kudüs Tarihi

Babil, Pers, Makedon, Yunan, Roma ve Bizans egemenliğinde kalan kent Roma İmparatoru I. Kostantin döneminde Hristiyanlaştırıldı ve yüzlerce yıl Yahudilerin girmesi yasaklandı. Bizans, Pers ve Sasani İmparatorlukları arasında geçen savaşlarla el değiştirdi. 638 yılında Müslüman Halifelik yönetimi şehri aldı. Yapım yılı bilinmeyen Mescid-i Aksa ve 687-691 yıllarında Kubbet-üs Sahra (Qubbat As-Sakhrah) inşa edildi. Devam eden 400 yıl boyunca şehrin önemi azaldı.

 

Kudüs Haçlı Seferleri
Kudüs Haçlı Seferi

 

1099 yılında Fatimi lider yerli Hristiyan nüfusu Kudüs’ten kovdu. Daha sonra Haçlılar, güçlü bir şekilde korunan şehre bir saldırıyla girip, Müslüman ve Yahudilerin çoğunu öldürdü. Haçlılar Kudüs Krallığı’nı kurup hayatta kalan Yahudi ve Müslümanların şehre geri dönüşünü engellemek için Yunan, Bulgar, Macar, Gürcü, Ermeni, Suriyeli, Mısırlı, Nasturi, Maruni ve diğerlerini yerleştirdi, nüfus 30.000 oldu.

 

Kudüs tarihi harita
Tarihi Kudüs haritası

 

1187 yılında Selâhaddin Eyyubi, Kudüs’ü Haçlıların elinden aldı ve Yahudilerle Müslümanlara şehre tekrar dönme izni verdi. Doğu Hristiyan nüfusuna kalmaları için izin verildi. Eyyubi hanedanlığında, yeni yapılar inşa edildi ama kanlı çatışmalar yüzünden Quds-i Şerif önemini kaybetti ve adeta bir köy haline geldi. 1244 yılında Harezm Tatarlar kenti yağmaladı, Hristiyanları katledip Yahudileri kovdu. Kutsal şehri 1247’de Eyyübiler, 1250’de Memlükler işgal etti. Haçlılarla savaşlar yaşandı.

 

Kudüs Osmanlı dönem
Kudüs Osmanlı dönemi

 

Osmanlı Dönemi Kudüs Tarihi

1517’de Kudüs ve çevresi Yavuz Sultan Selim döneminde Osmanlı hakimiyetine girdi ve Türk egemenliği 1917’ye kadar 400 yıl sürdü. Kudüs-ü Şerif, Kanuni Sultan Süleyman yönetiminde zengin, barış ve onarımla geçen bir dönem yaşadı. Şehri çevreleyen büyük duvarlar tekrar inşa edildi. Osmanlı yönetimi boyunca Kudüs bir vilayet ve önemli bir din merkezi olarak kaldı. Osmanlı İmparatorluğu kutsal kente birçok yenilik getirdi; elçilikler tarafından kullanılan modern posta sistemi, posta araçları ve taşıma hizmetleri, şehrin modernleşmesinin başlangıcı oldu. 19. yüzyılın ortalarında Osmanlılar, 1892 yılında Yafa’dan Kudüs’e uzanan ilk yolu döşedi.

 

Kudüs Türkler
Kudüs Türk dönemi

 

Almanya Konsolosluğuna göre 1845 yılında Kudüs nüfusu 16.410 idi; 7120 Yahudi, 5000 Müslüman, 3390 Hristiyan, 800 Türk asker ve 100 Avrupalı yaşıyordu. Hristiyan hacıların sayısı Osmanlı yönetimi altında büyüdü. Şükran günü döneminde şehrin nüfusu ikiye katlandı. 1860’larda eski şehir dışında yeni muhitler oluşmaya başladı, çünkü büyük duvarlar içinde bulunan Eski Şehir alan olarak yetmiyor ve kalabalıktan hastalıklar yaşanıyordu. Rus yerleşkesi ve Miskenot Şa’ananim bu dönemde kuruldu. Her yıl 5000 ile 6000 arasında Rus Hristiyan hacı kente geliyordu. Yahudilerin Yerushalayim kentinde ilk kez çoğunluk oluşturmaları da bu dönemde kaydedildi.

 

Filistin cephesi
Filistin Cephesinde Türk askerleri

 

1874’te Kudüs özel idareye sahip bir vilayet oldu. Suriye Vilayeti’nden kopuk, direkt olarak İstanbul’a bağlı bir şehir haline geldi. 1880’lere kadar Kudüs’te hiçbir resmi yetimhane yoktu. Bunun nedeni ailelerin birbirlerine bakmasıydı. 1881 yılında Kudüs’teki ilk yetimhane olan Diskin Yetimhanesi kuruldu. Bu yetimhanenin kurulmasının sebebi, Rus Pogromu’ndan kurtulan Yahudi çocukların Kudüs’e gelmesiydi. Yirminci yüzyılın başında Zion Blumthental Yetimhanesi (1900) ve Kızlar için bir yetimhane (1902) kuruldu.

 

Osmanlı Kudüs
İngiliz askerleri Kudüs’ü Osmanlılardan teslim alıyor.

 

İngiliz Yönetimi Dönemi

Kudüs Savaşı’ndan sonra 1917 yılında, İngiltere Ordusu Generali Edmund Allenby yönetimindeki İngiliz askerleri kenti işgal etti. 1922 yılında Lozan Konferansı’nda, Milletler Cemiyeti (BM), Birleşik Krallık’a Filistin mandasının, Ürdün ve Irak mandalarının yönetimini teslim etti. 1922’den 1948 yılına kadar, şehrin nüfusu 52.000’den, 165.000’e ulaştı. Bu nüfusun üçte ikisi Yahudi ve üçte biri ise Müslüman ve Hristiyan Araptı.

 

İsrail İngiliz işgali
İsrail İngiliz dönemi

 

Filistin’de Arap ve Yahudiler arasında sürtüşmeler yaşandı. Kudüs’te 1920 ve 1929 yılları arasında Arap ayaklanmaları gerçekleşti. İngiliz yönetimi altında, şehrin batı ve kuzey kısımlarında yeni kenar mahalleleri ve İbrani Üniversitesi kuruldu.

 

İsrail hakkında kısa bilgiler
İsrail hakkında bilgi

 

1948 Arap-İsrail Savaşı ve Bölünme 

İngiltere yönetiminin bitmesine yakın, Birleşmiş Milletler 1947 Bölüm Planı, Kudüs’te farklı bir uluslararası rejim olmasını önerdi. Plana göre Birleşmiş Milletler gözetimi altında şehir bölünecek, Beyt-ül Lahim’in de içinde olduğu bu uluslararası rejim 10 yıl yürürlükte olacaktı ve 10 yılın sonunda halk bir referandumla şehrin rejimi hakkında karar verecekti. Plan 1948 Arap-İsrail Savaşı nedeniyle yürürlüğe giremedi. İngilizler Filistin’den çekildi ve İsrail bağımsızlığını ilan etti. Savaş, şehirdeki Arap ve Yahudi nüfuslarının yerlerinden edilmelerine neden oldu.

 

Arap İsrail Savaşı 1948
1948 Arap İsrail Savaşı

 

28 Mayısta Arap lejyonlarının Yahudi kesimi işgal etmesiyle 1500 kişi yaşadıkları yerden kovuldu ve birkaç yüz kişi mahkum edildi. Savaşın sonunda İsrail, Arap yerleşim bölgelerinin on ikisini ele geçirdi. Yaklaşık 30.000 kişi sığınmacı durumuna geldi. 1948 savaşı Kudüs’ün bölünmesine sebep oldu. Eski duvarla çevrili şehir Ürdün tarafında kaldı. Kasım 1948’de Doğu ve Batı Kudüs arasında bir tarafsız bölge oluşturuldu. İsrail güçlerinin kumandanı Moshe Dayan ve Ürdün kumandanı Abdullah el-Tell burada buluşup pozisyonlarını bir harita üzerinde kararlaştırdılar. Bu çizilen harita, resmi olmasa da 1949 yılında ateşkesteki sınır dağılımına temel oluşturdu.

 

Kudüs Ürdün yönetimi
Tiferet Yisrael Sinagogu’nu yıkmakta olan Ürdün askerleri.

 

İsrail’in kurulmasından sonra Kudüs başkent olarak ilan edildi ve Ürdün 1950 yılında Doğu Kudüs’ü işgal etti ve 1953 yılında Ürdün’ün ikinci başkenti olarak ilan etti. Sadece İngilizler ve Filistinliler Ürdün yönetimini tanıdı. 1948 yılından sonra Eski Duvarlı Şehir, tamamen ateşkes sınırının doğusunda, Ürdün’ün elinde kaldı.

 

Arap İsrail Savaşı hakkında bilgi
Arap İsrail Savaşı hakkında bilgiler

 

Ürdün bütün kutsal yerlerin kontrolüne sahipti ve ateşkes kurallarının aksine, Yahudilere kutsal yerleri yasakladı ve bir kısmına zarar verdi. Ürdün sadece bir kısım Hristiyanı, Hristiyanlar için kutsal yerlere kabul etti. Eski Şehirdeki 58 sinagogun yarısı, ahır ya da kümese çevrildi. İsrail tarafı da 1964 yılında tarihi mezarlıkları bozup yerlerine park ve tuvalet yaptırdı. Birçok tarihi ve dini öneme sahip yapı yıkıldı ve yerlerine modern yapılar inşa edildi.

 

Altı Gün Savaşı İsrail Filistin
Altı Gün Savaşı

 

1967 Altı Gün Savaşı ve Birleşme

Altı Gün Savaşı‘nda (İbranice מלחמת ששת הימים, Milhemet Sheshet Ha‑Yamim. Arapça Ḥarb’el‑eyyam’es‑Sitte) İsrail askeri güçleri Doğu Kudüs’ü ele geçirdi, 27 Haziran 1967’de Doğu Kudüs üzerindeki yönetim gücünü artırdı ve Kudüs belediyesine dâhil etti. 1980 yılında İsrail Meclisi (Knesset) Kudüs Kanununu onayladı ve Kudüs, İsrail’in bölünmez başkenti oldu. Şehirdeki Araplara vatandaşlık, istemeyenlere daimi oturma izni verildi. Altı Gün Savaşları’ndan sonra Kudüs’ün nüfusu %196 arttı. Yahudi nüfusu %155, Arap nüfusu ise %314 arttı. Yahudi nüfusu 1967 yılında %74 iken 1980’de %72, 2000’de %68 ve 2010 yılında %64’e düştü.

 

İsrail Altı Gün Savaşları
İsrail Altı Gün Savaşı

 

Bugünkü Kudüs

Kentin ve özellikle kutsal mekânların durumu, İsrail-Filistin sorununun merkezinde yer alıyor. İsrail devleti, Doğu Kudüs’teki Yahudi nüfusu arttığı için Eski Şehrin Müslüman çeyreğinde inşa planlarını onayladı. İslami liderler ise Yahudilerin Kudüs’le hiçbir bağlarının olmadığını iddia edip, 2500 yıllık Ağlama Duvarı’nın (Western Wall, Kotel, Ḥa’iṭ al-Buraq), bir caminin duvarı olarak inşa edildiğini söylüyorlar. Ehud Barak tarafından 2000 yılında kurulan bir uzman ekip, şehrin bölünmesi gerektiği sonucuna vardı.

 

Kudüs hakkında bilgi
Kudüs hakkında bilgiler

 

Barışa olan güçlü özlem ve istek, Yigal Tumarkin adlı sanatçının Barış Heykeli (silah parçalarından yapılmış tarım aletleri) tarafından temsil ediliyor. Heykel, Eski Şehir duvarlarına bakan, eski İsrail-Ürdün sınırının yakınlarında olup, üzerinde Yeşaya kitabından Arapça ve İbranice alıntılar var. Rusya ve Çin, Doğu Kudüs’ü Filistin’in başkenti olarak tanıyor. Birleşmiş Milletler Genel Kurulu’na ait olan 58/292 nolu çözüm önergesine göre, Filistinlilerin Doğu Kudüs üzerinde egemenlik hakları var.

 

Yeni Kudüs hakkında bilgi
Yeni Kudüs

 

Kudüs Yönetimi

Günümüzde Kudüs’ün statüsü, İsrail-Filistin çatışmasının en önemli sorunlarından biri. 1948 Arap-İsrail Savaşı’nda, İsrail Batı Kudüs’ü, Ürdün Doğu Kudüs’ü ele geçirdi. İsrail 1967 yılındaki Altı-Gün Savaşı esnasında Doğu Kudüs’ü ele geçirip, sonrasında işgal etti. Günümüzde İsrail kanunları, Kudüs’ü İsrail’in sonsuza dek “bölünmez başkenti” olarak kabul ediyor. Uluslararası toplum son işgali kabul etmeyip, Doğu Kudüs’ü, İsrail işgali altında olan Filistin sınırı olarak tanımlıyor. Yerushalayim pratikte İsrail’in başkenti olsa da  uluslararası toplum Kudüs’ü İsrail’in başkenti olarak tanımlamıyor ve Kudüs’te hiçbir elçilik bulunmuyor. Sadece yakın dönemde ABD başkanı başkent olarak tanıdığını ve Tel Aviv’deki ABD Büyükelçiliği’ni Jerusalem’e taşıyacağını açıkladı.

 

İsrail Parlamentosu
İsrail Meclisi Knesset

 

Filistin Merkezi İstatistik Kurumu’na göre, 208.000 Filistinli Doğu Kudüs’te yaşamakta ve Filistin Milli Otoritesine göre bu şehir, gelecekte kurulacak olan Filistin Devleti’nin başkenti olacak. İsrail Devleti’nin bütün yönetim kurumları Kudüs’te yer alıyor. Bunların arasında Knesset (İsrail Parlamentosu), Başbakan ve Başkanlık Köşkleri ve Yargıtay var. İbrani Üniversitesi ve İsrail Müzesi Yerushalayim kentinde. Birçok turistik ve tarihi yer, her yıl milyonlarca turisti kutsal kente çekiyor. Çok sayıda otel ve Kibbutz, çeşitli konaklama olanakları sunuyor.

 

İsrail başkenti Kudüs
İsrail’in başkenti Kudüs

 

Hava Durumu ve İklim

Akdeniz iklimi etkili Kudüs hava durumu Yaz mevsiminde kuru ve sıcak, Kışın serin ve yağışlı geçiyor. Kısa süren kar yağışları, bir kış boyunca bir ya da iki defa gerçekleşiyor ve üç-dört yılda bir yoğun kar yağışı yaşanıyor. Ocak yılın en soğuk ayı ve ortalama hava sıcaklığı 9 derece; gece 4, gündüz 13 derece. Temmuz ve Ağustos en sıcak aylar ve ortalama sıcaklık 24C; gece ortalama 18, gündüz 28-30 derece oluyor. İlkbahar mevsiminde Nisan ayında hava durumu gece 10 derece, gündüz 21 derece. Yazlar kurak olup, yağmur Ocak ve Mayıs arasında yağıyor ve Kudüs yaklaşık yılda 3400 saat güneş ışığı görüyor.

 

İsrail iklim
İsrail hava durumu

 

Eğitim ve Üniversiteler

Kudüs şehri İbranice, Arapça ve İngilizce eğitim veren saygın okullara ve üniversitelere sahip. İlgilenmeyenler için yazım: İsrail Gezi Notları

 

İbrani Üniversitesi

1925 yılında kurulan, benim de ziyaret ettiğim Kudüs İbrani Üniversitesi (האוניברסיטה העברית בירושלים‎, Ha-Universita ha-Ivrit bi-Yerushalayim), dünyanın en iyi 100 okulu arasında. Yönetim kurulunda, Sigmund Freud ve Albert Einstein gibi ünlü Yahudi bilim adamları bulundu. Üniversite birçok Nobel ödülü kazanan isim yetiştirdi; yakın dönemde Avram Hershko, David Gross ve Daniel Kahneman Nobel kazandı. Üniversitedeki İsrail Millî Kütüphanesi’nde beş milyon kitap var. İbrani Üniversitesi, biri Rehovot, üçü Kudüs’te dört kampüse sahip: Scopus Dağı, Giv’at Ram ve Hadassad Ein Kerem Hastanesi’ndeki Tıp Yerleşkesi. İbrani Üniversitesi’nde tarım, Orta Doğu araştırmaları, Yahudi araştırmaları, İslam konularında İngilizce yüksek lisans eğitimi almak mümkün.

 

İsrail üniversiteler
İsrail üniversiteleri, İbrani Üniversitesi

 

İbrani Üniversitesi’nin Givat Ram Yerleşkesi’nde ziyaret ettiğim Belmonte Science Laboratories Center, Yeruşalayim’deki liselerde bilimsel eğitimin düzeyini yükseltmek için kuruldu. 3.5 milyon dolara mal olan merkezde, üniversitenin öğretim elemanları ve teknisyenleri çalışıyor. Kudüs’teki Yahudi ve Arap, dini ve laik eğitim veren okullarından öğrenciler deneyler yapıyorlar. Uygulamalı eğitim merkezi Yeruşalayim Vakfı’na ve içinde Joseph Meyerhoff Youth Center for Advanced Studies, Beit Bretter Youth Hostel ve Bernard M. Bloomfield Science Museum’u da barındıran Hebrew University’nin Youth Science Complex adlı gençlik bilim tesisine ait.

 

Al-Quds Üniversitesi

Al-Quds Üniversitesi (Jami’at Al-Quds) 1984 yılında kuruldu ve Arap ve Filistinlilere eğitim vermeye başladı. Üniversite kendisini Kudüs’te bulunan tek Arap üniversitesi olarak tanımlıyor. New York’taki Bard Koleji ve Al-Quds Üniversitesi birleşerek, Yaser Arafat’ın Ofisi ve Filistin Meclisi olmak üzere inşa edilen binada bir kolej kurdu. Kolej, eğitim üzerine yüksek lisans programı sunuyor. İlkokuldan başlayarak laik eğitimle dini çalışmaları birleştirerek veren bir eğitim kurumu.

 

El-Quds Univesitesi
Kudüs Üniversitesi

 

Jerusalem College of Technology

The Jerusalem College of Technology (Lev Academic Center) 1969 yılında kurulan, ana yerleşkesi Givat Mordechai semtinde yer alan, din odaklı bir yüksek öğretim kurumu. Elektronik Mühendisliği, Uygulamalı Fizik ve Optoelektronik Mühendisliği, Biyomedikal Mühendisliği, Bilgisayar Yazılım Mühendisliği , Bilgisayar Bilimi, Endüstri Mühendisliği, Hemşirelik, Muhasebe ve Bilişim Sistemleri, Pedagojik Formasyon bölümlerinde lisans; MBA ve Telekomünikasyon Sistemleri Mühendisliği dallarında yüksek lisans eğitimi veriyor. Ortaokul ve lisesi; Yeshiva adlı Yahudi araştırma enstitüleri var.

 

İsrail eğitim
İsrail’de eğitim

 

Kültür

Jerusalem tüm dünyada dini önemiyle ünlü olmasına rağmen, sanat ve kültür yönünden de çok zengin. Yılda ortalama 1 milyon kişinin ziyaret ettiği İsrail Müzesi’nde (מוזיאון ישראל‎, Muze’on Yisrael)  birçok arkeolojik buluntu, İsrail sanat eserleri ve ünlü Ölü Deniz parşömenleri sergileniyor. Ruth Youth Wing, birçok sergiye ev sahipliği yapıyor, çocuklara ve gençlere kapsamlı bir sanat programı sunuyor. Doğu Kudüs’teki Rockefeller Müzesi, Orta Doğu’da bulunan ilk arkeolojik müze olup 1938 yılında, İngiliz yönetimi sırasında inşa edildi.

1940’lı yıllarda kurulan, Yeruşalayim Senfoni Orkestrası (ha-Tizmoret ha-Simfonit Yerushalayim Rashut ha-Shidu) dünya çapında konserler veriyor. Şehrin girişinde bulunan Uluslararası Kongre Merkezi (Binyanei Hauma), İsrail Filarmoni Orkestrasına (ha-Tizmoret ha-Filharmonit ha-Yisre’elitev sahipliği yapıyor. 1961 yılından itibaren gerçekleştirilen İsrail Festivali, hem ülkede hem de dışarıda birçok etkinlik gerçekleştiriyor. Telbiye semtindeki Yeruşalayim Tiyatrosu, yılda 150 civarı konsere, çeşitli dans gösterilerine ve yabancı sanatçılara ev sahipliği yapıyor.

 

İsrail kültür etkinlikleri
İsrail kültür etkinlikleri: Yeruşalayim Senfoni Orkestrası.

 

2009 yılında El-Kuds, Arap Kültürü’nün başkenti olarak ilan edildi. Filistin Milli Tiyatrosu (El-Hakawati), Filistinli Arapların kültürlerini ve sanatını korumalarına yardımcı oluyor. Edward Sayid Milli Müzik Konservatuarı, Filistin Çocuk Orkestrasına sponsorluk yapıyor. Tapınak Dağı üzerindeki İslam Müzesi, birçok İslami tarihi esere sahip. İsrail Devleti Arapların kültürel etkinliklerini yasal ve maddi olarak destekliyor. İbrahim Fonu ve Kudüs Kültürlerarası Merkezi (JICC) Yahudi ve Filistinlilerin katıldığı ortak kültürel etkinleri destekliyor.

 

Filistin kültürü
Filistin kültürü: Filistin Milli Tiyatrosu El-Hakawati.

 

Kudüs Orta Doğu Müzik ve Sanat Merkezi hem Araplara hem de Yahudilere açık olup, birçok çalıştay gerçekleştiriyor. Böylece Yahudi-Arap diyaloğunu sanatla destekliyor. Yahudi-Arap Gençlik Orkestrası, hem Avrupa Klasik Müziği hem de Orta Doğu müziğinden eserler sunuyor. 2006 yılında açılan Kudüs Yolu, Kudüs etrafında bulunan birçok kültürel alan ve ulusal parkların etrafından geçen bir yürüyüş yolu.

 

Gelecek İsrail blog yazım, Kudüs gezi notları olacak.

4 YORUMLAR

  1. Merhabalar Alper Bey,

    Lizbon’da balıkçıların takıldığı cafedeki sıradan insanlar, Talinn’de bir barda eski Sovyet askerlik hatıralarını anlatan adamlar, Malatya’da kahvede sohbet ettiğim hamal, New York’da metroda müziklerine eşlik ettiğim zenciler vs…
    Hep derdim ki seyahatlerinde İNSAN’ı anlatacak birileri var mı?
    Rastgele gördüm sitenizi….
    Bir tarihçi olarak şunu söyleyebilirim; hayatımda gördüğüm en işlevsel jeo-tarih-sosyo-politik bilgiler yazdıklarınız…
    Hem de bir arada, disiplinler arası bir blog…

    Tebrik ediyorum içten bir şekilde…

    Aslında siz şöyle de diyebilirsiniz….

    “SEYEHAT VE İNSANLARI TANIMAK ÖZGÜRLÜKTÜR”

    Selamlarımla….

    • Merhaba İhsan Bey. İlk seyahat ettiğim ülkelerden sonra baktım ki hep binaların fotoğraflarını çekmişim, müzeleri sarayları incelemişim. Daha sonra insan ve sokak sever oldum, çok daha az müzeye gidiyorum. Katılıyorum size, ne güzel yazmışsınız. Övgüleriniz için candan teşekkür ederim. Saygılarımı sunarım.

CEVAP VER

Lütfen yorumunuzu giriniz!
Lütfen isminizi buraya giriniz